Noblesse oblige! Ik moet en zal de herhaling nog zien na mijn vakantie, en stap in de rollercoaster van Zomergasten. Robert Vermeiren is hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie. Een sympathieke Vlaming die na zijn studies uiteindelijk in Nederland terechtgekomen is. Hij doet fantastisch werk bij het LUMC; hij begeleidt daar kinderen, jongeren en hun gezinnen, maar doet ook wetenschappelijk onderzoek en geeft hoorcolleges.

Wat een uitzending. Ik geniet van feestende jongeren op de muziek van Avicii bij Tomorrowland. Ik begrijp de jonge vrouw die na eindeloze en vermorzelende depressies voor een liefdevol levenseinde mag kiezen. Ik kijk met afschuw maar ook met fascinatie naar de TedTalk met een fotografe die verwoest is door anorexia. Ik hou weer extra veel van Louis Theroux die oprecht bezorgd door zijn brilletje tuurt en openhartig met een kersverse psychotische moeder spreekt. Ik zie verrukt hoe Roberto Benigni over zijn Italiaanse tong struikelt als hij zijn ouders bedankt tijdens de Oscar-uitreiking. Ik ga fragmenten vergeten, excuses. Ik voel de frustraties van de hulpverlener – uit de Franse film Hors Normes – die jongeren opvangt die binnen geen enkel bureaucratisch kader passen. Ik put moed uit Greta Thunberg, die van haar rigide kwetsbaarheid haar kracht heeft gemaakt. Ik vergeet nog steeds fragmenten.
Het sluitstuk is van Wende Snijders. Wende heeft me ooit diep beledigd door nummers van Brel te zingen, foei Wende. Maar nu krijgen zij en haar protegé Stien me binnen één minuut klein met de gezongen versie van Joost Zwagermans ‘Voor alles bang geweest’.

Ieder mens heeft te dealen met zijn eigen nature & nurture-verhaal, en in de uitzending wordt nog de factor ’toeval’ benoemd. Bij de een ontrolt het leven zich gunstiger dan bij de ander. En wat als het niet lekker gaat? Vanuit het perfectionistische maakbaarheidsideaal vinden wij dat we elk probleem of ziekte moeten fixen, ‘genezen’. Zorgverzekeraars willen een snelle diagnose, binnen één sessie, voor langere intakes wordt tegenwoordig niet betaald. Kwetsbaarheden worden daarom snel geduid vanuit de DSM-V, er komt meteen een ziekte-label op. Robert Vermeiren is niet erg gelukkig met de inzet van de DSM, hij wil zich vanuit zijn positie als psychiater hardmaken voor de positieve kant van kwetsbaarheid. Je kunt beter leren leven met je kwetsbaarheid dan die met alle macht te willen uitgummen. Die adaptatie lukt alleen met goede therapie, met geduld, tijd, en empathie. ‘We moeten luisteren naar jongeren’, aldus Vermeiren. Daarom zijn jongeren bij hem een vast onderdeel binnen zijn hoorcolleges. Goede therapie bestaat volgens hem uit een driemanschap. Het moet een veilige verbinding zijn tussen een therapeut die aan kwaliteitsnormen voldoet, een ervaringsdeskundige die een brug kan slaan naar de jongere, en de jongere zelf.

Mooi, mooi! Chapeau.
Maar er zit me nog iets dwars, al vijfentwintig jaar, en het moet er nu uit.

Toen ik in 1996 begon met lesgeven, ontstond ook de trend van het labelen van jonge kinderen. De eerste kleuter die het etiket ADHD kreeg, ontstond bij wijze van spreken in mijn klas. Ik kan hem zo uittekenen, hij was vijf jaar, een overbeweeglijk jongetje. Uiteraard, want jongetjes hebben vaker energie die niet past in het ‘zit-stil-en-zwijg’-systeem. Hij was niet de enige. Met het DSM-boekje in de hand hebben jeugdartsen en psychiaters honderden van mijn kinderen en ouders aan een etiket geholpen. 80% kreeg het etiket ADHD, daarna ontstonden de diagnoses in de ASS-hoek, daarna kwam de rustige ADHD-er met ADD, ik had een paar keer ‘een kind met DCD’, ook ODD, of nee, toch CD… Schat, zet jij jouw DVD’tje op?

Geloof me, ik weet waar ik het over heb, ik ken alle afkortingen en heb alle trainingen gevolgd. Ik wil ook niemands problemen bagatelliseren. Kinderen en jongeren geven energie, ze zijn erg inspirerend, maar opvoeden is geen sinecure. Als moeder en juf weet ik daar alles van, het afgelopen jaar heb ik hier thuis soms aan het plafond gehangen van de stress en de zorgen om onze puber. We krijgen daarbij de broodnodige ondersteuning, maar ik laat hem en mezelf geen etiket opplakken. Wat maakt het uit hoe onze kwetsbaarheden heten? Straks is hij voor altijd ‘die gast die zijn DVD’tje opzette’ en ben ik voor altijd ‘de moeder van die gast die zijn DVD’tje opzette.’

Als het niet meer gaat, kan medicatie verlichting brengen. In acute situaties is het vaak de enige manier om iets te doorbreken. Ik ken een volwassene die prima functioneert bij een lichte onderhoudsdosis met een antidepressivum; een ander moet de rest van zijn leven lithium slikken om een bipolaire stoornis de baas te blijven. Dit alles na jarenlange trajecten met heel veel therapie, en daar is niets mis mee. Het evenwicht blijft gehandhaafd.
Maar waarom schrijven al die artsen en psychiaters zonder pardon pillen voor aan kinderen, aan zes-, zeven- en achtjarigen al? Mijn hart breekt als ik zie wat kinderen uit mijn eigen onderwijspraktijk slikken. Hun zelfbeeld, hersencellen en hormoonhuishoudingen zijn nog volop in ontwikkeling en wat doe ik? Ik sta daar om 12.00 uur als de eerste de beste apotheker harddrugs met melodieuze namen als Ritalin en Concerta uit te delen.

‘Waarom slik je dat pilletje?’ vraag ik ooit wel eens.
‘Omdat ik ziek ben.’
‘Omdat ik anders niet lief ben.’
‘Omdat ik anders te druk doe.’
Uit professionaliteit doe ik er dan het zwijgen toe, maar ik kan niet meer zwijgen. Het liefst spoel ik al die pillen van mijn gabbers door de plee. Samen met de pillen die veel pubers voorgeschreven krijgen overigens, want ook zij zijn lichamelijk en geestelijk nog volop in ontwikkeling.

Lieve ouders, het ligt niet aan jullie. Jullie zijn onzeker, moegestreden soms. Jullie willen het beste voor je kind, hebben daar hulp bij nodig, en jullie vertrouwen op wat de professionals zeggen. Maar blijf alsjeblieft kritisch wanneer je het kunt opbrengen.
En beste zorgverzekeraars en professionals in de jeugdzorg en -psychiatrie: word alsjeblieft wakker en doe zoals Robert Vermeiren. Maak meer geld en tijd vrij en luister naar onze kinderen en jongeren. Bied ze een veilige tijdelijke opvang, ga er van uit dat opvoeden en behandelen hand in hand gaan, in samenspraak met ouders, in eerste instantie zonder labels en pillen.
Gidsen in plaats van te snel fixen.

Ik wens jullie veel plezier en geluk met jullie geliefden en cliënten, want gidsen is het mooiste wat er is.
Pluk de dag… en vergeet de nacht niet.

Nu kan ik met een gerust hart met pensioen.